Canlilarda temel bileşikler

1. • CANLILARDA TEMEL BİLEŞİKLER

2. Polimer (Büyük Molekül)
Monomer
(Küçük Molekül)
Monomer
(Yapıtaşı)
Hidroliz
Yıkım
Dehidrasyon
Yapım
H2O
H2O
Polimer
H2O H2O H2O H2O
H2O H2O H2O H2O
• Hidroliz
• Dehidrasyon

3. • Yapım olayıdır. Küçük moleküllerin (yapıtaşı – monomer) birleşirken
aralarında oluşan kimyasal bağlardan suyun çıkmasıyla büyük molekül
(polimer) yapılmasıdır.
• Yıkım olayıdır. Büyük moleküllerin (polimer) yapısındaki kimyasal
bağlara su vererek parçalanması ve küçük moleküllerin (yapıtaşı –
monomer) açığa çıkmasıdır.
• Hidroliz
• Dehidrasyon

4. Pİ Pİ
Adenozin
Pİ
Adenozin monofosfat ( AMP )
Adenozin difosfat ( ADP )
Adenozin trifosfat ( ATP )
Riboz
Yüksek Enerjili Bağlar
Adenin
Organik baz (N) (5C)
• ATP’ nin Yapısı

5. • ATP ve ATP’ nin Yapısı
• Bir organik baz (N) olan adenin, riboz şekeri (5C) ve üç tane organik
fosfattan oluşur.
• Önce adenin ile riboz birleşerek adenozini meydana getirir.
• Adenozinde sırasıyla üç inorganik fosfatla birleşerek sonuçta ATP
oluşur.
ADP + Pİ ATP ATP ADP + Pİ
• ATP ‘den ADP oluşumu ATP nin
yıkımını yani enerji tüketimini
ifade eder. Defosforilasyonda
organik fosfat inorganik fosfata
dönüşür.
• ADP‘ den ATP oluşumu ATP nin
yapımını yani enerji üretimini
ifade eder. Fosforilasyonda
inorganik fosfat organik fosfata
dönüşür.
• Fosforilasyon • Defosforilasyon

6. • Metabolizma canlılığı ifade eden bir terimdir.
• Genel anlamda bir canlının hücresinde geçen enerji üretim ve tüketim
sürecidir.
• Metabolik süreç dış ortamdan bağımsız değildir.
• Bu süreç dış ortamdan bazı maddelerin hücreye girmesine ve çıkmasına
bağlıdır.
• Örneğin ATP üretmek için hücreye enerji hammaddesi ve O2 gelmeli
hücreden de dış ortama CO2 verilmelidir.
• Metabolizmada enerji üreten süreç Katabolizma enerji tüketen süreç
Anabolizma olarak adlandırılır.
• Metabolizma

7. • Katabolizmada önce hücre solunumu (hidroliz) ile glukoz parçalanır.
• Glukozun yapısındaki kimyasal bağlarda saklı olan enerji açığa çıkar.
• Açığa çıkan bu enerjiyle ADP + Pİ ATP yapılır (dehidrasyon).
• Bir başka değişle enerji bağdan çıkar bağa girer.
• Anabolizma ise katabolizmada ATP şeklinde üretilen enerjinin madde
yapımı ve birçok yaşamsal faaliyetlerde tüketilmesidir.
• O halde madde yapmak (dehidrasyon) için ATP ADP + Pİ yıkılır
(hidroliz).

8. Katabolizma Anabolizma
Fosforilasyon Defosforilasyon
ADP + Pİ ATP
ATP ADP + Pİ
Monomer + ( n ) Polimer
(Madde yapımı)(Madde yıkımı)
Glukoz
Hücre
solunumu
(Hidroliz)
Enerji
H2O
(Dehidrasyon)
H2O
Metabolizma
H2O
(Dehidrasyon)
H2O
(Hidroliz)

9. H2O (Dehidrasyon)
Monomer + ( n )
Defosforilasyon
ATP
H2O
(Hidroliz)
Polimer
ADP + Pİ
H2O H2O
• Anabolizma

10. H2O
Dehidrasyon
(Yapım)
Hidroliz
(Yıkım)
Hücre
Solunumu
Bağdan çıkan enerji
Bağa girer.
Glukoz
H2O
H2O
H2O
H2O
Kimyasal bağ
H2O
+ADP ATPPİ
H2O
• Katabolizma

11. ATP
ADP
Pİ
Pİ
Aktifleşme
enerjisi
Madde
yapımı
Hareket
ve
kasılma
Sinirsel
iletim
Isı
Oksijenli
solunum
Oksijensiz
solunum
FOSFORİLASYON DEFOSFORİLASYON
ADP + Pİ ATP ATP ADP + Pİ
• ATP’ in
Yapımı
Ve
Yıkımı

12. • Fosforilasyon Çeşitleri
• Fotofosforilasyon: Işık enerjisi kullanarak ATP üretimi (fotosentez)
• Oksidatif fosforilasyon: Oksijen varlığında (oksijenli solunum)
ATP üretimi.
• Substrat seviyesinde fosforilasyon: Enzimler yardımı ile ATP sentezi.
(glikoliz ve krebs döngüsü)
• Kemosentetik fosforilasyon: İnorganik maddelerin ( NH3 - NO2 )
yükseltgenmesi (oksitlenmesi) ile açığa çıkan kimyasal enerji ile ATP
sentezi.

13. • Organik
• Canlılarda Temel Bileşikler
• İnorganik
• Karbonhidratlar
• Yağlar
• Proteinler
• Enzimler
• ATP
• Nükleik asitler
• Vitaminler
• Hormonlar
• Su
• Asitler
• Bazlar

14. • Yapılarında C – H – O içeren bileşiklerdir. Genel formülleri (CH2O) n dir.
• Unlu ve şekerli tüm besinler karbonhidratlara girer.
• Hücrelerde ilk olarak tercih edilen enerji hammaddesidirler. Çünkü
yıkımları kısa sürer yani kısa sürede enerjiye dönüşürler.
• Karbonhidratlar azda olsa hücrede yapı maddesi olarak kullanılırlar.
• Örneğin bitki hücrelerinde bulunan hücre çeperi bir karbonhidrat olan
selülozdan yapılmıştır. Yine hücre zarlarının yapısında da az miktarda
bulunurlar.
• Karbonhidratlar
Karbonhidratlar üç grupta incelenir.
Monosakkaritler Disakkaritler Polisakkaritler

15. • Monosakkaritler Karbon sayılarına göre;
Heksoz (6C) Pentoz (5C) Trioz (3C)
RibozGlukoz Fruktoz Galaktoz
Bitkisel
Hayvansal
Deoksiriboz
- RNA
- ATP
- DNA
PGA PGAL
- Fotosentez
- Hücre
solunumu
süt şekeri
• Karbonhidratların hidrolizi sonucunda oluşan monomerleridir.
• Suda çözünürler.
• Monosakkaritler (tek şekerler)

16. • Üçünün de kimyasal formülü C6H12O6 dır. Ancak molekül dizilişleri farklı
olduğundan (izomer) değişik adlar alırlar.
• Glukoz Başlıca kan şekeridir. Fazlalığı ve eksikliği hastalıklara yol açar.
Kandaki düşük glukoz düzeyinden özellikle beyin etkilenir. Çünkü beyin
hücreleri enerji kaynağı olarak sadece glukozu kullanır.
• Glukozun fazlası hayvanlarda glikojen şeklinde depo edilir. Glikojen
karaciğer ve kaslarda depo edilir. Kan şekerinin düzenlenmesinde
karaciğer glikojeni rol oynar. Kas glikojeni kasın kendi faaliyetleri için
kullanılır.
• Bitki hücrelerinde ise glukozun fazlası nişasta şeklinde depo edilir.
• Heksozlar (6C) (Glukoz – Fruktoz – Galaktoz)

17. • Açlıkta kandaki glukoz azalır.
• Bu durumda karaciğerde glikojen yıkıma (hidroliz) uğrar ve oluşan
glukozlar kana geçer.
• Karaciğer hücresinde su azalır.
• Toklukta ise kanda glukoz artar.
• Bu durumda glukozlar karaciğerde glikojene dönüşür. (dehidrasyon).
• Karaciğer hücresinde su artar.
• Bitki hücrelerinde ise glukozun fazlası nişasta şeklinde depo edilir.

18. • İki mol monosakkaritin dehidrasyonu ile oluşur.
Glukoz + Glukoz Maltoz
Bitkisel
Hayvansal
• Disakkaritler (ikili şekerler)
Dehidrasyon
H2O
• Üç çeşit disakkarit bulunur.
Dehidrasyon
Hidroliz
Monosakkarit Disakkarit+ Monosakkarit
Glukoz + Galaktoz Laktoz
Glukoz + Fruktoz Sukroz

19. • Polisakkaritler (çoklu şekerler)
• (n) sayıda glukoz molekülünün dehidrasyonu ile oluşur. Üç çeşittir.
• Nişasta – Sellüloz – Glikojen
• Üçünün de monomeri glukozdur. Glukozların dizilişlerindeki fark
moleküllerin farklı olmasına yol açar.
• Nişasta suda erimez.
• Nişastanın ayracı İyottur. Nişasta + I Mavi – mor renk verir.
• Karbonhidratların arasındaki bağlar glikozid bağ adını alır.
Dehidrasyon
Nişasta
Sellüloz
Glikojen
Bitkisel
Hayvansal
Glukoz + (n)
Glukoz + (n)
Glukoz + (n)

20. • Yağlar (Lipid)
• Yapısında C – H – O içeren bileşiklerdir. Ayrıca N – P’ da içerebilirler.
Ancak oksijen oranı karbonhidratlara göre daha düşük karbon oranı ise
daha yüksektir. Bu nedenle bir mol yağ bir mol karbonhidrata göre iki kat
enerji verir.
• Yağlar karbonhidratlardan sonra tercih edilen enerji hammaddesidir.
Çünkü yağların yıkımı uzun sürer.
• Yağlar suda erimez ancak organik eriticilerde (alkol – eter – kloroform)
erirler.
• Yağlar vücutta yapı maddesi olarak da görev yaparlar. Hücre zarlarının
yapısında, iç organların etrafında (koruma), derinin altında (ısı kaybını
engeller) bulunur.
• Göçmen kuşlarda ve kış uykusuna yatanlarda enerji ile su ihtiyacını
karşılar.

21. Trigliserid (Nötr yağ)
3 H2O
Dehidrasyon
Hidroliz
+ 3 Yağ asidiGliserol
• Nötral yağlar (trigliseridler)
• Vücutta depo edilen yağlardır. Enerji ve yapı maddesi olarak kullanılırlar.
• Yağlar biyolojik önemlerine göre dört grupta incelenir.
3 ester bağı

22. Doymuş yağ asitleri Doymamış yağ asitleri
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
CH2
• Karbon atomları
arasında tek bağ
bulunur. Katı
hayvansal yağlar
bu gruba girer.
Tereyağı ve
kuyruk yağı ..
• Karbon atomları
arasında çift bağ
bulunur. Sıvı
bitkisel yağlar bu
gruba girer.
ayçiçek ve
zeytinyağı ..
• Yağ asitleri

23. • Hücre zarlarının yapısına katılırlar.
• Fosfolipidler
• Steroid yağlar
• Organik eriticilerde çözünmelerinden dolayı yağ olarak kabul edilirler.
Bazı hormonların (eşeysel) ve bazı vitaminlerin (D vitamini) yapısına
katılırlar.
• Hayvan hücrelerinde hücre zarının yapısına katılan kollesterolde bu
gruba girer.
• Yağlar karbonhidrat ve proteinlerle bileşik oluştururlar.
• Glikolipid ve lipoprotein gibi..
• Yağların ayıracı Sudan III ‘dür.
• Yağ + Sudan III Kırmızı – kahverengi renk verir.

24. • Proteinler
• Et, tavuk, yumurta, balık, süt ve süt ürünleri başlıca protein kaynaklarıdır.
• Yapılarında C – H – O ve N içeren bileşiklerdir.
• N proteinleri diğer organik bileşiklerden ayıran karakteristik elemandır.
• Proteinlerin hidrolizi ile oluşan monomeri amino asit adını alır.
• Amino asitlerin dehidrasyonu ile protein sentezlenir.
Peptid bağı
H2O H2O H2O
+ (n)
Protein
(polipeptid)
aa aa aa aa aa
Dehidrasyon
Hidroliz

25. CNH2
• Amino Asitlerin Genel Formülü
Karboksil grubuAmino grubu
COOH
Radikaller (değişken gruplar)
R2
R1

26. CNH2
R2
R1
COOH CN
R2
R1
COOH
H
H
H2O
1. Amino asit
Peptid
bağı
2. Amino asit
Dehidrasyon
• İki Amino Asitin Birleşmesi

27. • Canlılarda bulunan 20 çeşit aa’ den bazıları (12) vücut tarafından
sentezlenir. Bunlara temel olmayan aa’ ler denir.
• Geri kalanı ise vücut tarafından sentezlenmez ve temel aa’ ler adını alır.
Besinler yolu ile alınır.
• Canlılarda 20 çeşit aa olduğu halde protein çeşidi sonsuzdur.
• Protein Çeşitliliğinin Sebepleri
• Bir protein molekülünde yer alan aa sırası
• Bir protein molekülünde yer alan aa çeşidi
• Bir protein molekülünde yer alan aa sayısı
• Değişirse sentezlenen proteinde farklı olur.

28. aa1
aa3
aa5aa4
aa6
aa1
aa1
aa1
aa1
aa2
aa2
aa2
aa2
aa2
aa3
aa3
aa3
aa3
aa3
aa4
aa4
aa4
aa5
aa5
aa5
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+ + + +
+
+
A Proteini
B Proteini
C Proteini
D Proteini
E Proteini
(Sırası)
(Çeşidi)
(Sayısı)
(Sayısı)

29. • Proteinler vücutta yapısal ve işlevsel olarak görev yapar.
• Yapısal olarak;
• Hücre zarlarının bileşiminde, DNA’ ın etrafında, birçok organelin
yapısında, kanın bileşiminde, kasların yapısında, derinin etrafında, saç
tırnak gibi birçok yapıda ayrıca tüm antikorlar ve bazı hormonlarda
proteindir. O halde proteinler canlıda en fazla bulunan organik
bileşiklerdir.
• İşlevsel olarak ise metabolizmada rol oynayan işlevsel proteinler yani
enzimlerdir.
• Enerji hammaddesi olarak proteinler en son tercih edilir. Çünkü vücutta
hem yapısal hem de işlevsel olarak görev yaparlar. Proteinler enerji
hammaddesi olarak ya vücuda fazla alındıklarında ya da uzun süren
açlık hallerinde kullanılırlar.
• Protein + Millon Kırmızı renk verir.
• Protein + Fehling Menekşe rengi oluşur.
• Protein ayraçları

30. • Amino asitlerin amino (N) grupları
karaciğerde amonyak üre ve ürik
aside çevrilerek idrarla dışarı atılır.
Geri kalan C-H-O bölümü ise
karbonhidratlara dönüşerek enerji
hammaddesi olarak kullanılır.
Bir amino asidin hücrede izlediği
yol;
• Protein sentezine girer.
• Farklı bir amino aside dönüşür.
• Enerji hammaddesi olarak ve
protein olmayan azotlu
bileşiklerin yapımında kullanılır.
(özellikle fazla olan amino asitler
için)
CNH2
R2
R1
Karboksil
grubu
Amino
grubu
COOH
NH3
üre
ürik asit
İdrar
• Amino asitlerden azotlu
bileşikler ve enerji üretimi
Enerji

31. • Metabolizmada gerçekleşen tüm reaksiyonlar kimyasaldır. Metabolizma
canlı hücrede geçtiğine göre bu reaksiyonlar Biyokimyasal Reaksiyon
adını alır.
• Enzimler
• Anabolizmada gerçekleşen biyokimyasal reaksiyonlara Anabolik reaksiyon
denir.
• Katabolizmada gerçekleşen biyokimyasal reaksiyonlara ise Katabolik
reaksiyon denir.
• Vücudun dışında kimyasal reaksiyonlar yüksek sıcaklıkta, kuvvetli asit
veya bazik ortamlarda gerçekleşebilir.
• Ancak bu özelliklere sahip ortamlardan hücre zarar görür.

32. • O halde ister katabolik ister anabolik olsun tüm biyokimyasal
reaksiyonlar canlı hücreye zarar vermeden gerçekleşmelidir.
• Bu da enzimler sayesinde olur.
• Enzimler reaksiyonların gerçekleşmesi için gerekli olan aktifleşme
enerji sini azaltarak hücrenin zarar görmesini engellerler .
• Aktifleşme enerjisi bir molekülün diğer bir molekülle reaksiyona girmesi
veya bir molekülün parçalanması için gerekli olan minumum enerji
miktarıdır.
• Enzimlerin Aktifleşme Enerjisini Azaltması

33. H2O2 H2O +
18000 cal
• Hücre İçinde:
H2O2
Katalaz
5500 cal
MnO2 (katalizör)
Katalaz (enzim)
• Hücre Dışında:
MnO2
½ O2
H2O + ½ O2
• İki reaksiyon arasındaki farka
bakıldığında aktifleşme
enerjisinin enzim varlığında
azalmasıdır.
• O halde enzimler aktifleşme
enerjisini azaltarak biyokimyasal
tepkimelerin hücreye zarar
vermeden gerçekleşmesini
sağlarlar.
• Örneğin ; H2O2 (hidrojen peroksit) hücrede metabolizma sonucu
oluşan zehirli bir maddedir ve hemen parçalanması gerekir. Bu
maddeyi cansız ortamda hücre dışında da parçalamak mümkündür.

34. Tepkimenin ilerlemesi
Enerji
cal.
Enzim yok
Enzim var
18000
5500
H2O + ½ O2
Aktifleşme enerjisi
• Enzimlerin Aktifleşme Enerjisini Azaltması

35. • Bu reaksiyonlarda görülen diğer bir farkta, aktifleşme enerjisinin hücre
dışında katalizörle hücre içinde ise enzimle sağlanmasıdır.
• Katalizör nedir?
• Katalizörler;
• Aktifleşme enerjisini azaltırlar.
• Tepkimeleri başlatmaz ancak tepkimelerin süresini kısaltarak tepkime
hızını artırırlar.
• Genellikle tepkimeleri çift yönlü katalizler.
• Tepkime esnasında yapılarında değişme olmaz. Bu nedenle tekrar tekrar
kullanılırlar.
• Enzimlerde katalizörlerle aynı özellikleri taşır. O halde enzimler canlı
hücrelerde sentezlenen doğal katalizörlerdir.
X maddesi herhangi bir katalizör olsun.
X
A + B C + X
veya
C A + B + X
X

36. • Enzimlerin Yapısı
• Enzimler Basit ve Bileşik Enzim olarak ikiye ayrılır.
• Basit enzimler sadece proteinden oluşur ve Apoenzim adını alır.
• Apoenzimler genellikle tek başlarına çalışmazlar. Yapılarına
yardımcı bir molekül ekleyerek aktif enzim (Holoenzim) yani bileşik
enzim haline gelirler.
• Bileşik enzimlerde, yardımcı molekül iki türlü olur.
• Koenzim (organik)
• Kofaktör (inorganik)
• Koenzimler protein olmayan bir organik maddedir. Genellikle
vitaminlerdir.
• Kofaktörler ise Fe, Mn, Mg, Zn, Na, K gibi inorganik maddelerdir.
• Bir apoenzim ya koenzimle ya da kofaktörle çalışır.

37. (tam – aktif enzim)
Apoenzim (protein)
Bileşik enzim
(Holoenzim)+
Koenzim
Kofaktör
Holoenzim (Bileşik enzim)
• Bir yardımcı molekül farklı
apoenzimlerle çalışır.
• Bir apoenzim aynı yardımcı
molekülle çalışır.
• Bu nedenle yardımcı molekül çeşidi
apoenzim çeşidinden daha azdır.
(tam – aktif enzim)
Apoenzim
Ko -
enzim
Ko -
faktör
(veya)
+
+

38. Enzim
Aktif bölge
Substrat
Enzim – Substrat
Kompleksi
Enzim Yeni Ürün
+
+ SubstratEnzim Enzim – Substrat
Kompleksi
Enzim + Yeni Ürün
• Enzimin etki ettiği maddeye substrat denir. Enzimin substratı
tanımladığı yer aktif bölge adını alır. Aktif bölge ile substrat arasında
anahtar – kilit uyumu vardır. Substrat aktif bölgeye geçici olarak
bağlanır. Enzim – substrat kompleksi oluşur. Tepkime gerçekleşir.
Tepkime sonunda yeni ürün meydana gelir. Enzim serbest hale geçer.
• Enzimlerin Çalışması

39. • Enzim Özgüllüğü
• Hücrede bir çeşit enzim bulunmaz ve her enzim DNA’ da bulunan farklı
genler tarafından üretilir. Bu durumda her enzimin etki ettiği substrat
diğerinden farklıdır. Buna göre her enzim ayrı bir biyokimyasal
tepkimeyi katalizler buna Enzim Özgüllüğü denir.
• Enzim özgüllüğü sayesinde biyokimyasal tepkimeler birbirine
karışmadan düzenli bir şekilde gerçekleşir.
• 1 Gen = 1 Enzim
• Metabolik reaksiyonlar DNA ‘da yer alan genler tarafından üretilen
enzimlerle (protein) kontrol edilir.
• O halde 1 gen = 1 enzimdir.

40. DNA
A B C D E
G1 G2 G3 G4
E1 E2 E3 E4
G1
G2
G3
E1
E2
E3
• Enzimler genellikle takım halinde çalışırlar.
• Bir tepkime sonucunda oluşan ürün diğer
tepkimede etkili olan enzimin substratıdır.
• Bir enzimin yapısının bozulması tepkimenin
durmasına yol açar.
• Örneğin E3 bozulursa tepkime C’ de durur. Yani
ortamda C maddesi birikir, D maddesi oluşmaz.
• 1 Gen = 1 Enzim
Enzimler farklı çünkü
enzimi üreten genler farklıdır.

41. • Enzimatik Reaksiyonların Hızını Etkileyen Faktörler
1. Enzim yoğunluğu
2. Substrat yoğunluğu
3. Sıcaklık
4. Substrat yüzeyi
5. pH
6. Su
7. Kimyasal maddeler (Aktivatör – İnhibitör )

42. • Substrat sabit
Enzim yoğunluğu
Tepkime hızı
• Enzim Yoğunluğu
• Substrat miktarının sabit
olduğu bir ortama enzim ilavesi
yapılırsa tepkime hızı artarak
devam eder.
• Çünkü substrat molekülleri boş
kalmaz.
• Ortamda substrat bitince
reaksiyon sonlanır.

43. Substrat yoğunluğu
Tepkime hızı
• Enzim sabit• Substrat Yoğunluğu
• Enzim miktarının sabit olduğu
bir ortama substrat ilavesi
yapılırsa tepkime hızı bir süre
artar sonra sabit bir hızla
devam eder.
• Çünkü her substrat molekülü
için enzim bulunmaz.

44. o
C
Tepkime hızı
Sıcaklık
Optimum sıcaklık
o
C37
0 20 30 40 5010
• Enzim çalışmaz.
(yapısı bozulmaz)
• Enzim çalışmaz.
(yapısı bozulur)
• Sıcaklık
• Sıcaklık artışı bir dereceye
kadar tepkime hızını artırır.
• Ancak yüksek sıcaklık
enzimin protein yapısını
bozar ve enzim çalışmaz.
Buna Denaturasyon denir.
• Eğer enzimin yapısı
bozulmadan sıcaklık normale
getirilirse enzim çalışmaya
devam eder. Buna da
Renaturasyon denir.
• Düşük sıcaklıkta enzimler
çalışmaz ancak yapıları
bozulmaz.

45. • Enzim sabit
Substrat yüzeyi
Tepkime hızı
s s
s s
III
Substrat
• Enzimler etkilerini substrat
yüzeyinden başlatırlar. O halde;
• Substrat yüzeyi arttıkça enzimin
etki yüzeyi artar. Tepkime hızı
artar.
• Substrat Yüzeyi
Enzim

46. pH
71 14
Tepkime hızı
Pepsin Amilaz Tripsin
• Genellikle enzimler nötr ortamda etkili olurlar. Bazı enzimler
asidik bazıları da bazik ortamda çalışırlar.
• pH

47. • Enzimlerin çalışması için mutlaka ortamda su bulunmalıdır. Ortamdaki
su miktarı % 15 olursa enzim çalışmaz.
• Tohumlarda bu miktar % 5’ e kadar iner. Enzimler çalışmadığından
tohumda uzun süre dayanır.
• Su
• Kimyasal Maddeler
• Kimyasal maddelerin bir kısmı reaksiyonları hızlandırır. Bunlara
Aktivatör madde denir. (Ca, K, KCl)
• Bazıları ise durdurur ve İnhibitör madde adını alır. (Kurşun, civa,
siyanür, bakır, alüminyum gibi..)
• Örneğin siyanür solunum enzimlerine bağlanır. Enzim çalışmaz.
• Enzimler hücre içinde ,hücre dışında ve uygun koşullar sağlandığında
cansız ortamlarda da çalışabilir.

48. Bütün karaciğer
o
C 6035
Kıyılmış karaciğer
o
C
Doğranmış karaciğer
0
o
C
su su su
A B C
• Eşit miktarlarda karaciğerin bulunduğu bu üç sistemden hangisinde
enzimatik reaksiyon meydana gelir? Neden.
• Hangi sistemde sıcaklık normale getirilirse tepkime devam eder?
• Karaciğerde bulunan Katalaz enzimi karaciğerde oluşan H2O2‘ i
(hidrojen peroksit) etkisiz hale getirir.

49. • Yapısı
B
Fosfat
Nükleozit
Nükleik asit
(polinükleotid)
Nükleotid
Dehidrasyon
P
• Nükleik asitlerin yapısal birimleri Nükleotid adını alır.
• Bir nükleotid üç farklı maddeden oluşur.
Organik Baz + Şeker +
(5C)(N)
= +++++ (n) =
• Nükleik Asitler

50. BAZLAR
(N)
PURİN
(ÇİFT HALKA)
PİRİMİDİN
(TEK HALKA)
ADENİN (DNA-RNA)
GUANİN (DNA-RNA)
CİTOZİN (DNA-RNA)
TİMİN (DNA)
URASİL (RNA)
• Bir nükleotidin değişken grubu bazlardır.
• Bu nedenle nükleotidler içerdikleri baz çeşidine
göre adlandırılır.
PURİN
PİRİMİDİN

51. FOSFAT (DNA – RNA)
H3PO4 (Fosforik Asit)
P
O
O
OO
H H
H
ŞEKER ( 5C )
RİBOZ (RNA)
DEOKSİRİBOZ (DNA)

52. RNA
(Ribonükleik asit)
DNA
(Deoksiribonükleik asit)
Nükleik Asitler
Kalıtım maddesi Protein sentezi
• mRNA (elçi - haberci) : DNA
dan aldığı bir proteine ait
bilgiyi ribozoma götürür.
Üç çeşit RNA bulunur.
• tRNA (taşıyıcı): Sitoplazmadan aldığı
aminoasitleri protein sentezinde
kullanılmak üzere ribozoma taşır.
• rRNA (ribozomal):
Ribozomun yapısına katılır.

53. DNA
GEN
mRNA
GEN
mRNA
İşlevsel
(enzim)
Ribozom
tRNA
Proteina.a
Metabolizma
Yapısal
1 GEN = 1 ENZİM

54. DNA Ve RNA Arasındaki Farklar DNA RNA
BAZLAR
(N)
PURİN
ÇİFT HALKA
ADENİN VAR VAR
GUANİN VAR VAR
PRİMİDİN
TEK HALKA
CİTOZİN VAR VAR
TİMİN VAR YOK
URASİL YOK VAR
ŞEKER
(5C)
DEOKSİRİBOZ VAR YOK
RİBOZ YOK VAR
FOSFAT (FOSFORİK ASİT) VAR VAR
İPLİK SAYISI (POLİNÜKLEOTİD) İKİ BİR
REPLİKASYON VAR YOK
GÖREVİ KALITIM
MADDESİ
PROTEİN
SENTEZİ
HÜCREDE BULUNDUĞU YER
ÇEKİRDEK
KLOROPLAST
MİTOKONDRİ
ÇEKİRDEK
KLOROPLAST
MİTOKONDRİ
RİBOZOM

55. • DNA iki polinükleotid zincirinden oluşur.
• İki zincir saat yönünde dönümler yaparak sarmal yapıyı oluşturur.
(Paketleme )
• Her bir zincirin omurgasını Fosfat ve Şeker oluşturur.
• P ve şeker arasında fosfodiester bağları bulunur.
• Bir P iki ayrı nükleotidin şekeri ile bağ yapar.
• Baz ile şeker arasındaki bağlarda glikozid bağ adını alır.
• Bu şekilde nükleotidler alt alta bağlanarak zincir yapısı oluşur.
• İki zincir birbirine bazlar arasındaki Hidrojen bağlarıyla bağlanır.
• Bir DNA molekülünde purin bazı pirimidin bazı ile
• A bazı T bazı ile
• G bazı C bazı ile birleşir. Sonuç olarak bir DNA molekülünde;
• Purin = Pirimidin
• A=T G=C olur.
• DNA Molekülünün Özellikleri I

56. • A – T arasında 2H bağı
• G – C arasında 3H bağı bulunur.
• DNA Molekülünün Özellikleri II
• DNA molekülünün çapı tüm zincir
boyunca sabittir.
• (Çünkü iki halka tek halkayla bağ
kurar.)
• DNA doğada kendini eşleme yeteneğine sahip tek moleküldür.
• Bu sayede kalıtsal bilginin, dölden döle ve bir bireyde bir hücreden
diğer hücreye sabit bir şekilde geçmesi sağlanmış olur.
• DNA’ nın iki zinciri birbirinin tamamlayıcısıdır.

57. Glikozid
bağ
Hidrojen
bağı
Fosfodiester
bağı
• DNA

58. • Replikasyon esnasında DNA nın iki ipliği birbirinden ayrılır.
• Her bir iplik kendini eşler.
• Bölünme sonucu oluşan hücrelerde bir yeni bir eski iplikten oluşan DNA
yer alır.
• Bu nedenle DNA eşlenmesi Yarı Korunumlu Eşleme şeklinde gerçekleşir.
• DNA Replikasyonu

59. —
—
—
—
—
—
—
T
C
G
T
C
G
T
(Yarı korunumlu eşleme)
• DNA Replikasyonu
A
G
C
A
G
C
A
T
C
G
T
C
G
T
A
G
C
A
G
C
A
A
G
C
A
G
C
A
T
C
G
T
C
G
T
—
—
—
—
—
—
—
T
C
G
T
C
G
T
A
G
C
A
G
C
A
—
—
—
—
—
—
—
Eski iplik
Yeni iplik

60. • Vitaminler
• Vücutta düzenleyici olarak görev yaparlar. Genellikle enerji metaboliz -
masında rol oynayan koenzimlerin yapısına girerler. İkiye ayrılırlar.
• Yağda Eriyen Vitaminler : ( A – D – E – K ) vitaminleri. Vücutta depo
edilirler.
• Suda Eriyen Vitaminler: ( B grubu – C ) vitaminleri . Fazlası idrarla
dışarıya atıldığı için günlük alınması gerekir. Depo edilmezler.
• Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Görme pigmentlerinin yapısına katılırlar.
• Eksikliğinde: Gece körlüğü ve enfeksiyonlarda vücut direncinde azalma
görülür.
• Kaynakları: Balık yağı - tereyağı – havuç -yumurta sarısı ve karaciğerdir.
• A Vitamini

61. • D Vitamini
• Kalsiyum ve fosforun emilimi ve kemiklerde depo edilmesini sağlar.
• Eksikliğinde: Çocuklarda raşitizm büyüklerde osteomalazi oluşur.
• Kaynakları: Balık yağı – özellikle güneş ışığıdır.
• E Vitamini
• Üreme ve hücrelerin yenilenmesi için gereklidir.
• Eksikliğinde; Kısırlık meydana gelir.
• Kaynakları: Tahıllar - bitkisel yağlar ve yeşil bitkilerdir.

62. • K Vitamini
• Kanın pıhtılaşmasında etkilidir. Kalın bağırsaktaki bakteriler
tarafındanda üretilir.
• Eksikliğinde; Kan pıhtılaşmaz.
• Fazla antibiyotik kullanıldığında bakteriler ölür ve K vitamini eksikliği
meydana gelir.
• Kaynakları: Balık - et - süt ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunur.
• Suda Eriyen Vitaminler
• Genel olarak vücudun karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasında
görev alırlar.
• Bu vitaminler (B1 - B2 -B3 -B5 - B6 - B9 -B12)
• Isıya karşı duyarlıdırlar.

63. • B1 (Tiamin)
• Kaynakları: Tahılların kepek kısmında ve bira mayasında bulunur.
• Eksikliğinde: Beriberi hastalığı oluşur. (Karbonhidrat metabolizması
yavaşlar sinirsel faaliyetlerde bozulmalar.)
• B2 (Riboflavin)
• Besinlerden enerji elde edilmesinde görevlidir. Görme olayında
etkilidir. Demirin emilmesini kolaylaştırır.
• Eksikliğinde; Kansızlık - ciltte beyazlıklar - yaralar ve sinirsel
bozukluklar görülür.

64. • B3 (Niasin)
• Besinlerden enerji elde edilmesinden görevlidir.
• Eksikliğinde; Pellegra hastalığı görülür.
• Pellegra Hastalığı: Sinir sisteminde bozukluklar, davranış anormallikleri,
sindirim sistemi bozuklukları ve deride yaralar görülmesi durumudur.
• B5 (Pantotenik asit)
• Besinlerden enerji elde edilmesinden görevlidir.
• Eksikliğinde; deride yaralar, saç renginin değişmesi, saç dökülmesi
ve sinirsel bozukluklar görülür.

65. • B6 (Piridoksin)
• Besinlerin enerji elde edilmesinden görevlidir. Hemoglobin
• sentezi için gereklidir.
• Eksikliğinde; Anemi - merkezi sinir sistemindeki düzensizlikler sonucu
havaleler ve ciltte yaralar görülür.
• B9 (Folik Asit)
• Kemik iliğinde kan hücrelerinin üretiminde görevlidir. Aminoasit ve
protein metabolizması için gereklidir.
• Eksikliğinde; Kansızlık – yorgunluk ve baş ağrısı görülür.
• Kaynakları: Özellikle koyu yeşil yapraklı sebzeler.

66. • B12 (Siyanokobalamin)
• Kan yapımı için gereklidir.
• Eksikliğinde; Kansızlık – yorgunluk ve çarpıntı görülür.
• Kaynakları: Karaciğer – et – süt – balık ve yumurta.
• B grubu vitaminleri genel olarak;
• Tahılların kabuklarında et – süt – karaciğer – yumurta – fındık – dalak
ve ıspanakta bol miktarda bulunur.

67. • C Vitamini
• Bağ dokunun kollogen liflerinde bulunan proteinlerin üretimi için
gereklidir.
• Aminoasit metabolizması ve folik asidin etkin hale geçmesinde
görevlidir.
• Eksikliğinde; iskorpit (diş eti kanaması) görülür.
• Kaynakları: Kırmızı biber – yeşil biber – portakal – limon ve
domates gibi besinlerde C vitamini bol miktarda bulunur.

68. Vitamin Eksikliğinde Oluşan Hastalıklar
A Gece körlüğü
B Beriberi, pellegra
C İskorpit, yaraların geç iyileşmesi
D Çocuklarda raşitizm, erginlerde osteomalazi
E Kısırlık
K Kanın pıhtılaşmaması

69. • Su
• Mineraller
• Asitler
• Bazlar
• Tuzlar
• İnorganik Bileşikler

70. • Eritici özelliğe sahiptir.
• Hidrolizde rol oynar.
• Enzimlerin çalışması için gereklidir.
• Madde taşınmasında ve vücutta oluşan zehirli maddelerin
seyreltilmesinde rol oynar.
• Buharlaşma özelliği ile suyun gaz haline gelmesini yani terleme ile
vücut ısısının dengelenmesini sağlar.
• Su zor şekil değiştirir (geç soğur, geç ısınır) Bu şekilde ısının
dengelenmesinde rol oynar.
• Suyu oluşturan bağlar kovalent bağlardır.
• Su iki kutupludur. H (+) O (-)
• Suyun Özellikleri

71. H2O

72. • Mineraller
• Hidrolize uğramazlar.
• Enerji vermezler.
• Yapıcı ve onarıcıdırlar.
• Enzimlerin yapısına kofaktör olarak katılırlar.
(Düzenleyici)
• Kas kasılmasında ve sinirsel iletimde rol oynarlar.
• Kanın ozmotik basıncının ve pH’ın dengelenmesinde etkili olurlar.
• Vücuttan çeşitli yollarla (idrar – ter – dışkı) atıldıklarından devamlı
olarak besinlerle alınmaları gerekir.
( Ca – I – Fe – Na – K – S – F – P – Cl)

73. • Suyun iyonlarına ayrılması ile H (+) ve OH (-) oluşur.
• Çözeltilerde hangisi fazla olursa ortam asit veya bazik özellik kazanır.
• H fazla ise asidik. OH fazla ise bazik olur. Eşitse ortam nötr olur.
• Canlılar belli pH değerinde yaşarlar. Çünkü enzimler belirli pH
değerlerinde etkili olurlar.
• İnsanda pH 7.4 tür. 7 veya 7. 8 olması ölümle sonuçlanır.
• Asitler - Bazlar -Tuzlar
• Önemleri

74. • Tuzlar
• Tuzlar asitle bazın tepkimeye girmesi ile oluşur.
• Hücrede iyon şeklinde bulunur.
• Örneğin NaCl hücrede su ve pH’ın dengelemesini sağlar.